Οι μειώσεις μισθών και το πρόβλημα της παραγωγικότητας

Καθημερινή 30-7-2011

Tων Ιωάννη Πραγγιδη* και Περικλή Γκόγκα** 

Ο δημόσιος διάλογος τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό επικεντρώνεται γύρω από την αναγκαιότητα ή όχι μιας αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Η συζήτηση αυτή πέρα από αποπροσανατολιστική είναι και άνευ άμεσης ουσιαστικής σημασίας.

Αν η Ελλάδα ήταν μια ιδιωτική επιχείρηση, τότε θα είχε προχωρήσει ήδη σε κάποια μορφή αναδιάρθρωσης του χρέους της, είτε αυτή ήταν επιμήκυνση, κούρεμα ή οτιδήποτε άλλο. Ομως δεν πρόκειται για επιχείρηση αλλά για μια χώρα, και αυτό που χρειάζεται είναι οικονομική πολιτική και όχι απλή και μυωπική λογιστική διαχείριση.

Για να ασκηθεί λοιπόν η οικονομική πολιτική, θα πρέπει πρώτα να διαγνώσουμε το πρόβλημα. Είναι ενδεικτικό ότι μετά την υιοθέτηση του ευρώ το 2002, οι εισαγωγές της Ελλάδας αυξήθηκαν με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι οι εξαγωγές της, με αποτέλεσμα το εμπορικό έλλειμμα να αυξηθεί ταχύτερα τα τελευταία χρόνια. Αυτό οφείλεται κατά ένα μεγάλο ποσοστό στη μειωμένη ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας.

Πρακτικά όμως τι σημαίνει αυτό; Γιατί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας είναι μειωμένη την περίοδο αυτή; Φταίνε οι υψηλοί μισθοί στον ιδιωτικό τομέα, όπως ακούγεται από παντού (πλην των ειδικών);

Στην πραγματικότητα οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά περίπου το ίδιο ποσοστό όσο και στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. την ίδια περίοδο. Εντούτοις, ο δείκτης τιμών παραγωγού αυξήθηκε κατά πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από ό,τι στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Με άλλα λόγια, τα ελληνικά προϊόντα εμφάνισαν αυξημένο κόστος παραγωγής σε μεγαλύτερο ρυθμό από ό,τι αυξήθηκε το μισθολογικό τους κόστος. Αντίθετα, στις χώρες της Ε.Ε. η αύξηση των τιμών παραγωγού συμβάδισε με τις αυξήσεις του μισθολογικού κόστους. Το αποτέλεσμα είναι η σχετική μείωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας που αποτυπώνεται στη διαφορά εξαγωγών - εισαγωγών.

Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι οι υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. αύξησαν παράλληλα και την παραγωγικότητά τους μέσω αυξημένων επενδύσεων σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό και κυρίως επενδύσεων στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης. Αντίθετα, στην Ελλάδα χρηματοδοτήθηκαν παραγωγικές δραστηριότητες χαμηλής προστιθέμενης αξίας, εντάσεως εργασίας και όχι εντάσεως τεχνολογίας. Η τεχνολογία εισάγεται από το εξωτερικό (ακόμα και αυτή που παράγεται από Ελληνες) και το χάσμα ανταγωνιστικότητας βαθαίνει. Είμαστε η μόνη ανεπτυγμένη βιομηχανικά χώρα που δεν χρηματοδοτεί κατά προτεραιότητα την έρευνα και ανάπτυξη σε πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, αλλά και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Το κόστος μεταφοράς, τηλεπικοινωνιών, πρώτων υλών κ.λπ., λόγω κακής υποδομής και μονοπωλιακών δομών σε κάθε επίπεδο, προσθέτει στο κόστος παραγωγής και αφαιρεί ανταγωνιστικότητα. Αρα, το πρόβλημα της Ελλάδος ούτε προέρχεται ούτε και θα λυθεί με τη μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα. Το κέρδος στην ανταγωνιστικότητα με μια 20% μείωση μισθών θα είναι της τάξης του 2%.

Η οικονομική πολιτική πρέπει λοιπόν πρώτα να στοχεύσει στην αλλαγή της παραγωγικής διάρθρωσης της Ελλάδος. Αυτό συνεπάγεται ότι πολλές μικρές επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα σε αυτό το μεταβατικό στάδιο. Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας είναι ο μοναδικός δρόμος για τη μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος. Εκ των πραγμάτων θα ακολουθήσει και η μείωση του συνολικού ελλείμματος και του χρέους. Μια αναδιάρθρωση του χρέους θα βοηθήσει περισσότερο προς αυτήν την κατεύθυνση μονό και μόνο όταν προηγηθεί η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας. Σε οποιονδήποτε άλλο χρόνο, το μόνο που θα προκαλέσει θα είναι αναστάτωση και μεγαλύτερη κρίση.

Αν το πρόβλημα της Ελλάδας ήταν ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει μια αναδιάρθρωση, τότε αυτό θα είχε λυθεί ήδη από τον περασμένο Μάιο· όμως το ζήτημα της ανταγωνιστικότητας είναι πολύπλοκο και δυσεπίλυτο διότι θέλει και χρόνο αλλά πρωτίστως κοινωνική και πολιτική συναίνεση. Οσο περισσότερο η κοινωνία και το πολιτικό σύστημα αργούν να το αντιληφθούν τόσο πιο κοντά είμαστε στη χρεοκοπία.

* Λέκτορας Οικονομικής Ανάλυσης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
* * Επίκουρος καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης και Διεθνών Οικονομικών στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

THE EURO: A GOLDEN TRAP FOR GREECE

The adoption of the euro as the common currency for the participating EU countries was hailed by politicians, academics and business people as a very important step-forward towards the ideal of European economic integration through the implementation of Robert A. Mundell’s Optimum Currency Area theory. The new currency was a greater success than many economists expected. Outside the EU it has become the second -after the dollar- reserve currency for many central banks and close to thirty nations worldwide chose to peg their currencies to the euro. The new currency helped to eliminate exchange rate risk and minimize transaction costs within the Eurozone, boosting intra-EU trade and efficient capital allocation.

The effects of the new currency in member states were not uniform though. In Greece, as a notable example, the introduction of the euro in 2002 led to significant price increases as the consumers had no experience and minimum information for the transition. Goods that used to cost 100 drachmas (equal to €0.29) now were retailing at €1. Thus, while the official rate was set at 340.75 drachmas per euro, the market conversion was done at 100 drachmas per euro. That was equivalent to an informal de facto appreciation of the drachma by 240%.  To different degrees this happened to other Eurozone economies as well. In Greece, this steep price increase was treated by consumers as what economists call a “temporary shock” or “transitory income effect”. Thus, it was perceived –wrongly- as a temporary decrease in their real income. According to the permanent income hypothesis of Milton Friedman, households and businesses react to such temporary shocks by trying to absorb this short-term income drop through debt. According to the theory, people do not like sharp temporary changes (both upwards and downwards) of their consumption and they try to compensate by spreading the effect of the temporary change to many periods ahead so that there is little effect on consumption spending behavior. That is exactly what happened to Greece. Households started to accumulate debt hoping to repay when economic conditions improved. The optimism from Greece’s participation in the Eurozone, the steady growth and other purely emotional factors such as Athens’s future hosting of the 2004 Olympic Games created a general feeling of optimism that things are going to get better. Moreover, these feelings were fueled further by an unprecedented credit growth in the early 2000’s. This credit growth was supported by the ease with which Greek financial institutions could access funds from the broad European unified capital market, thus magnifying their balance sheets through leveraging. Because of that, everyone was living an unfounded euphoria. Consumers did not decrease their consumption; they were now able to even consume more through an endless list of consumer loans – the ingenuity of the financial institutions at the time is legendary (vacation-loans, wedding-loans, etc). This recently proved to be catastrophic: Greece, like other peripheral economies within the Eurozone, faced a productivity gap as compared to the big core economies. For the monetary union as a whole to be successful, economic convergence was necessary in both the government finances (deficit, debt) and the private sector economic performance (productivity, innovation). The fake euphoria that followed the introduction of the euro with the “easy money” (easy but borrowed) created a wealth illusion that disoriented both the private sector and the government from focusing on growth and decreasing the productivity gap from Greece’s EU partners. Even worse, productivity differences and asymmetric GDP cycles from the leading EU economies were treated by borrowing more money.
In a currency area, like the EU, the tool of monetary policy is lost for member states. ECB’s monetary policy is designed to facilitate the major EU economies as they produce the bulk of Europe’s GDP. To the degree that small economies like Greece face any adverse GDP fluctuations that are asymmetric to the big economies for which monetary policy is designed, they can only be addressed by national governments through fiscal policy. Greece –like other small economies within the EU- tried to absorb such cycle asymmetries by running deficits and increasing debt.
Greece’s recent debt and mostly productivity problems in a large part have to do with what followed the introduction of the euro. The steep domestic price increases were equivalent to a large appreciation of the home currency as we have seen above and that produced two major problems: first, based on loose credit policies consumers did not decrease spending but absorbed the price hikes through borrowing -in effect from abroad- and second, the already low productivity was coupled by a huge de facto appreciation that made Greek goods expensive and decreased exports. The resulting current account deficits were further financed by more debt.
——————————–
About the Author:
Dr. Periklis Gogas is a faculty member at Democritus University of Thrace and an adjunct lecturer at the Greek Open University teaching Macroeconomics, Banking and Finance. He is also a Financial Consultant for Gerson Lehrman Group, Austin, Texas. He received his Ph.D.degree from the University of Calgary with supervisor Dr. Apostolos Serletis and worked for several years as the Financial Director of a multinational enterprise. His research interests include Macroeconomics, Financial Economics, International Economics and Complexity and Non-linear Dynamics.