Η δημόσια συζήτηση για το ελληνικό χρέος είναι στην επικαιρότητα μήνες τώρα από την στιγμή που διατυπώθηκαν τα πρώτα προβλήματα στα δημοσιονομικά μεγέθη της χώρας μας. Στο πλαίσιο αυτό όπως είναι φυσικό οι πολιτικές αντιπαραθέσεις αλλά και οι ιδεολογικές είναι αναπόφευκτες. Εκατέρωθεν κατηγορίες και αντεγκλήσεις για τον βαθμό υπαιτιότητας των διαφόρων κυβερνήσεων στην συσσώρευση του χρέους και την κακή διαχείριση των δημοσιονομικών μεγεθών είναι καθημερινές. Οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι παρατηρούν την κατάσταση αυτή και δέχονται τις ερωτήσεις και πολλές φορές άμεσα ή έμμεσα τις κατηγορίες των δημοσιογράφων και απλών πολιτών για την υπάρχουσα κατάσταση. Αναρωτιούνται όλοι γιατί όλοι αυτοί οι ακαδημαϊκοί που μιλούν σήμερα για τα λάθη και τις αστοχίες στην άσκηση της πρόσφατης δημοσιονομικής πολιτικής σιωπούσαν ή δεν έκαναν στον ίδιο βαθμό την κριτική τους στο παρελθόν. Η αλήθεια είναι βέβαια πως αυτές τις φωνές ούτε τις ζήτησε ούτε και τις άκουσε κανένας πολιτικός. Απλά αναλώθηκαν οι πολιτικοί μας σε στείρες αντιπαραθέσεις για το ποιος δημιούργησε το χρέος. Στα περισσότερα πράγματα οι αριθμοί είναι ψυχροί και λένε την αλήθεια πέρα από πολιτική, υποκειμενικές κρίσεις και προσπάθειες παραπλάνησης. Το ίδιο συμβαίνει και με το δημόσιο χρέος. Ένα απλό διάγραμμα όπως η Εικόνα 1 δείχνει περιεκτικά τα πάντα.
Μια εικόνα, όχι χίλιες λέξεις αλλά δύο: ποιος φταίει. Δύο κυβερνήσεις καταφέρανε να φτάσουν το χρέος της χώρας μας από 25% του ΑΕΠ μας στο 105%! Κυβέρνηση Παπανδρέου 1981-1990 και κυβέρνηση Μητσοτάκη 1990-1993. Από εκεί και πέρα τα θεμέλια της κρίσης μπήκαν για τα καλά στην οικονομία μας. Μάλιστα το χρέος αυξήθηκε και στο 115% περίπου πριν αρχίσει να έχει σαφή τάση μείωσης στα επόμενα χρόνια με την βοήθεια των αποκρατικοποιήσεων, δηλαδή της πώλησης περιουσιακών στοιχείων του κράτους που μείωσαν βραχυπρόθεσμα τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ. Η πτωτική τάση συνεχίστηκε και στην κυβέρνηση Καραμανλή από το 2004 ως το 2008. Από εκεί και πέρα και μέχρι το 2009 το χρέος έφτασε το 110% του ΑΕΠ έχοντας ως αιτία την μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-09 που έπληξε την παγκόσμια οικονομία, αλλά και τις δυσλειτουργίες, δυστοκίες και διστακτικότητα με την οποία ασκήθηκε η δημοσιονομική πολιτική.
Το ποιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι τα χρήματα αυτά δεν μας τα έκλεψε κανείς όπως θέλουμε να πιστεύουμε για να βρούμε ένα άλλοθι ώστε να ρίξουμε την ευθύνη κάπου αλλού. Τα σπαταλήσαμε μόνοι μας, ή τουλάχιστον είμαστε υπαίτιοι που με την ανοχή ή ακόμα χειρότερα ανοησία μας αφήσαμε τις κυβερνήσεις μας να σπαταλούν χωρίς να δημιουργούν συνθήκες για πραγματική οικονομική ανάπτυξη και ευημερία στην χώρα μας. Εμείς και όχι οι πολιτικοί ή άλλοι «κλέφτες» «βολευόμασταν» στο δημόσιο σε πλήρως αντιπαραγωγικές θέσεις και υπηρεσίες όπως ο «Οργανισμός για την Αποξήρανση της Λίμνης Κωπαΐδας» ο οποίος υπάρχει ακόμα και πληρώνουμε υπαλλήλους και Δ.Σ. για αυτόν και προφανώς κάνει και προσλήψεις ενώ η λίμνη Κωπαΐδα έχει αποξηρανθεί από το 1931! Εμείς κάναμε τις σπατάλες στο δημόσιο όταν θεωρούμε τραγικό να έχουμε διπλοβάρδιες στα σχολεία και έτσι έπρεπε να διπλασιάσουμε τα σχολικά κτίρια της χώρας λες και ξαφνικά γίναμε Νορβηγία ή Καναδάς. Εμείς δώσαμε πλήθος προνομίων σε μια σειρά από ομάδες ειδικών συμφερόντων, από τους ιδιοκτήτες φορτηγών δημόσιας χρήσης μέχρι τους συμβολαιογράφους και τους ιδιοκτήτες ταξί με αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών και την μείωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας μας: η μεταφορά εμπορευμάτων από την Αθήνα στην Θεσσαλονίκη κοστίζει περισσότερο από ότι η μεταφορά από την Αθήνα στην Φρανκφούρτη! Εμείς σπαταλήσαμε δισεκατομμύρια ευρώ για να κάνουμε ένα σόου 20 ημερών και να κερδίσουν οι κατασκευαστικές –τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας 2004- το οποίο θα πληρώνουμε για δεκαετίες ακόμα. Έχουμε αθλητικά και μουσικά σχολεία αλλά δεν έχουμε σχολεία επιστημών και τεχνολογίας και ακόμα αναρωτιόμαστε γιατί δεν είμαστε παραγωγικοί.
Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν ψηφίζουν οι Καναδοί ψηφοφόροι στις ελληνικές εκλογές. Εμείς το κάνουμε και εγκρίνουμε όλες αυτές τις στρεβλώσεις και σπατάλες υποσκάπτοντας το μέλλον μας. Γι αυτό ας αναλάβουμε τις ευθύνες μας έστω και την ύστατη στιγμή: να ενημερωθούμε, να μάθουμε τι σημαίνει χρέος και ελλείμματα, τι είναι ο κρατικός προϋπολογισμός, να καταλάβουμε επιτέλους με τι παίζουν αυτοί τους οποίους στέλνουμε να μας διοικήσουν και να προδιαγράψουν το μέλλον μας.
Στην Εικόνα 2. Δημόσιο Χρέος ως Ποσοστό του ΑΕΠ σε Διάφορες Χώρες για το Έτος 2009βλέπουμε συγκριτικά το ύψος του συνολικού δημόσιου χρέους ως ποσοστού στο ΑΕΠ για μια σειρά επιλεγμένων οικονομιών για το έτος 2009. Ας δούμε με την βοήθεια των διαγραμμάτων την δομή του Ελληνικού χρέους. Στην Εικόνα 3. Λήξεις Ομολογιακών Εκδόσεων (δις €) βλέπουμε το ύψος και την λήξη όλων των εκδόσεων των τρέχοντων κρατικών ομολόγων. Όπως φαίνεται εκεί, οι μεγάλοι σκόπελοι του παρόντος σε δύο σειρές ομολογιακών λήξεων ύψους €8 εκατομμυρίων η καθεμιά ακολουθούνται από μια ήσυχη περίοδο μέχρι τον Μάρτιο του 2011 όπου ακόμα μια σειρά ομολόγων του ίδιου ύψους λήγει. Οι ομολογιακές αυτές εκδόσεις αφορούν πενταετή, δεκαετή και τριετή ομόλογα αντίστοιχα. Από εκεί μέχρι και τον επόμενο Μάρτιο το ληξιπρόθεσμο ποσό φτάνει αθροιστικά στο ποσό των €36 δις (!!!). Βλέπουμε λοιπόν πόσο σημαντικά θα είναι τα επόμενα χρόνια για το δημόσιο χρέος της χώρας μας και γιατί με spreads που είχαν φτάσει πάνω από τις 1000 μονάδες ή ακόμα και με τα τρέχοντα πάνω από τις 500 ο δανεισμός θα ήταν απαγορευτικός.
Στην Εικόνα 4 παρουσιάζονται αθροιστικά για κάθε έτος οι λήξεις του συνόλου των ελληνικών κρατικών ομολόγων.
Στην Εικόνα 5 μπορούμε να δούμε για το σύνολο των ομολόγων του δημοσίου σε κυκλοφορία την χρονιά έκδοσης και το αντίστοιχο ύψος των κεφαλαίων. Είναι σημαντικό εδώ να κατανοήσουμε ότι οι νέες εκδόσεις δεν σημαίνουν απαραίτητα νέο χρέος αλλά κατά το μεγαλύτερό τους μέρος αφορούν ανακύκλωση/αναχρηματοδότηση παλαιότερων εκδόσεων.
Αυτό που πρέπει να κάνουμε τώρα είναι να αναλογιστούμε τα λάθη μας, να δούμε την πραγματικότητα και να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Κάτι που νομίζω δεν έγινε καθώς οι σημαντικές αποφάσεις για την χώρα και την αναζήτηση βοήθειας από την ΕΕ και το ΔΝΤ πάρθηκαν αφενός πολύ καθυστερημένα και αφετέρου χωρίς καμία διαβούλευση με οικονομολόγους πανεπιστημιακούς, κοινωνικούς φορείς και άλλους έξω από τον στενό πολιτικό/κομματικό κλοιό. Τέλος πια με τις δακρύβρεχτες επιστολές στον Λαζόπουλο "τι απέγινε η χώρα μου;", "εγώ που είχα όνειρα και τώρα μου τα πήρατε". Καλά κάνανε και μας πήρανε τα όνειρα διότι ήταν καιρός να ξυπνήσουμε και αντί να ονειρευόμαστε να ελέγχουμε και να κρίνουμε τις κυβερνήσεις που στέλνουμε να διαχειριστούν το παρόν αλλά κυριότερα το μέλλον μας. Όχι πια όνειρα, καιρός να ξυπνήσουμε...!
